De wereld van suiker

Photo by Mockaroon on Unsplash

Suiker! Veel mensen vinden het lekker, maar het is ongezond (1). Over suiker bij kanker wordt heel wat geschreven en vertelt. Google maar eens 'kanker en suiker' en je vindt ongeveer 389.000 resultaten die zeggen dat suiker de tumorgroei bevordert of niet, of het kankerverwekkend is of niet, of kanker agressiever wordt van suiker en nog veel meer dingen. Hoe zit het nou?

Wat is suiker?
Met suiker bedoelen we vaak 'suikerpot suiker'. Het zoete goedje dat we toevoegen aan eten en drinken (of al wordt toegevoegd door fabrikanten). Deze soort suiker wordt veelal gemaakt uit suikerriet of suikerbiet, die net zo lang bewerkt wordt totdat er alleen nog een stofje overblijft dat saccharose (in het Engels: sucrose) wordt genoemd (2,3). Afhankelijk van het productieproces is de saccharose bewerkt tot bruine, witte of poedersuiker.

Als je het technisch bekijkt komt saccharose gewoon uit de natuur. Toch is er veel 'mis' met deze soort suiker. Ten eerste heb je voor een suikerklontje (4 gram saccharose) 24 gram suikerbiet nodig (4, 5). Anders gezegd: 1 biet weegt gemiddeld 1 kg en levert dan 167 gram saccharose; en: voor 1 kilo suiker zijn 6 suikerbieten nodig. Wat dat betreft is de suikerconsumptie al best bizar, want een hele suikerbiet zou je nooit zo opeten. Toch gaat 167 g suiker er makkelijk doorheen: er zit meer dan 100g in een reep melkchocolade, 38g in een punt mokkataart, 37g in een punt kruimelvlaai, 35g in een blikje cola, 33g in een roze koek, 25g in een glas frisdrank, 18g in een softijsje, 13g in een plakje cake...(6) Maak hieruit op dat de suikerconsumptie dus sowieso slecht is voor het milieu (7), want de supermarkt ligt vol met deze producten. Maar hoe zit dat met je gezondheid?

De WHO heeft in 2015 het advies gegeven om toegevoegde suikers in voeding zo veel mogelijk te beperken, tot het liefst minder dan 10% van je dagelijkse energie-inname (1). Ze hebben verschillende onderzoeken duidelijke aanwijzingen dat suiker het risico op overgewicht vergroot en overgewicht is een belangrijke risicofactor voor veel niet-overdraagbare aandoeningen zoals diabetes en hart- en vaatziekten. Wat dat betreft niks nieuws. De inname van suiker is ook een risico voor het ontstaan van verschillende soorten kanker (8, 9). Over kanker schrijft de WHO trouwens niets expliciet, terwijl er wel kanker-deskundigen hebben meegewerkt aan het advies.
Het belangrijkste argument van de WHO tegen suiker is dat je door het toevoegen van suiker eerder je dagelijks benodigde energie hebt binnen gekregen. Hierdoor eet je (als je op gewicht blijft) minder gezonde dingen en krijg je minder voedingsstoffen binnen. In plaats van een appel (81 kcal) je drink je bijvoorbeeld een glas Dubbelfriss (88 kcal). Dat lijkt hetzelfde voor je gewicht, maar je mist veel voedingsstoffen, o.a. kalium (15%), B-vitamines (0-24%) en vitamine C (40%) (10). Dit is ook de reden dat het World Cancer Research Fund de consumptie van suiker afraad (9). Maar een direct verband tussen suiker en het ontstaan van kanker is niet aangetoond. Bij de onderzoeken is er altijd overgewicht dat de risico's verhoogt. 

Suiker en de tumorcellen
Een andere reden die ik vaak hoor tegen suiker is dat de tumorcellen ervan groeien. Maar suiker zoals we dat eten, komt niet zo in het bloed. Een tumorcel eet geen appel en drinkt geen cola. Onze voeding stikt van de verschillende soorten suikers, bijvoorbeeld melksuiker, fruitsuiker en zetmeel (in brood, aardappelen, rijst enz.). Alle suiker uit je voeding wordt verteerd en omgezet tot één soort, namelijk glucose (2).  Dit is de suiker die in je bloed zit en als brandstof wordt vervoerd naar alle lichaamscellen die het willen hebben. Bijvoorbeeld de hersenen gebruiken bijna alleen maar glucose als brandstof en dus geen vetten. 

In plaats van "suiker en tumorcellen" moeten we het dus eigenlijk hebben over "bloedglucose en tumorcellen".  Net als hersenen vinden tumorcellen glucose de fijnste brandstof (11). Een tumorcel die geen bloedglucose te pakken krijgt zal eerder het lootje leggen dan een gezonde lichaamscel. 

Hier zit alleen een hele dikke MAAR: het lichaam wil altijd een constante hoeveelheid bloedsuiker hebben en heeft allerlei mechanismen om hiervoor te zorgen (12):

1. Ten eerste ligt er een voorraad glycogeen in je spieren en lever. Als er even weinig suiker in het bloed voor handen is, wordt de glycogeen omgezet in glucose en in het bloed gepompt.
2. Als er een langere tijd weinig glucose is en het glycogeen is op, dan breekt het lichaam (gezonde!) spiercellen af om de bloedsuiker goed te houden. En terecht, want een bloedsuiker die 50% onder de gezonde ondergrens zit kan al zorgen voor een coma! 
3. Wordt het bloedsuiker te hoog dan wordt glucose omgezet in vet of glycogeen. Door dit mechanisme is bijvoorbeeld een vruchtensmoothie bijna net zo ongezond als cola: het bevat wel de vitamines en mineralen maar het bevat ook zoveel fruitsuiker dat het lichaam de bloedglucose die hiervan gemaakt wordt zal opslaan. En dat speelt overgewicht in de kaart...

Conclusie
De kanker bestrijden door geen producten met suiker te eten kan dus niet. Je bloedsuiker blijft toch wel constant. Door het verminderen van je spiermassa kan zelfs je conditie erg afnemen. Wel kan je zoveel mogelijk de toegevoegde suikers vermijden of verminderen tot maximaal 10% van je energie-inname. Dat is beter voor je gewicht en geeft je lichaam de voedingsstoffen die het nodig heeft.

Meer lezen?
Betrouwbare informatie over voeding bij kanker vindt je op voedingenkankerinfo.nl
Over suiker:

• Groeit een tumor sneller door suiker?
• ​Kan een hoge bloedsuikerspiegel bij diabetes de groei van kankercellen bevorderen?
• Is suiker kankerverwekkend?
• Zijn rietsuiker, andere suikers of siroop beter dan gewone suiker?

Bronnen

1. World Health Organization. (2015). Guideline: sugars intake for adults and children. Geraadpleegd van https://www.who.int/publications/i/item/9789241549028
2. Whitney, E. N., & Rolfes, S. R. (2016). Understanding Nutrition. Stamford, USA: Cengage Learning.
3. Stichting Food-Info. (2017, 1 juli). Wat is het verschil tussen sucrose, glucose, suiker en saccharose? Geraadpleegd op 13 juni 2020, van http://www.food-info.net/nl/qa/qa-fi31.htm
4. Schlimbach, J. (2017, 11 september). Vijf vragen over de suikerbietencampagne. Dagblad van het Noorden. Geraadpleegd van https://www.dvhn.nl
5. Eifelnatur. (z.d.). Suikerbiet. Geraadpleegd op 13 juni 2020, van http://www.eifelnatur.de/Niederl%E4ndisch/Seiten/Suikerbiet.html
6. Stichting Voedingscentrum Nederland. (2014). Eettabel. Den Haag, Nederland: Stichting Voedingscentrum Nederland.
7. Held, M. V. G. D. (2018, 19 oktober). Zoete zonde: de impact van 5 soorten suiker. Geraadpleegd op 13 juni 2020, van https://downtoearthmagazine.nl/zoete-zonde-de-impact-van-5-soorten-suiker/#:%7E:text=Suikerriet%20is%20een%20dorstig%20gewas,zelfs%20wanneer%20je%20transportkosten%20meerekent.
8. Beijer, S. (2016). Preventie. In Handboek voeding bij kanker (2de editie, pp. 23–31). Utrecht, Nederland: De Tijdstroom.
9. World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. (2018). Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: A Global Perspective (Third Expert Report). Geraadpleegd van https://www.wcrf.org/sites/default/files/Summary-of-Third-Expert-Report-2018.pdf
10. RIVM, Bilthoven. (2019). NEVO-online (6.0). Geraadpleegd van https://nevo-online.rivm.nl/
11. Landelijke Werkgroep Diëtisten Oncologie. (2017, 1 maart). Tumorgroei. Geraadpleegd op 13 juni 2020, van https://www.oncoline.nl/index.php?pagina=/richtlijn/item/pagina.php&id=40165&richtlijn_id=1017
12. Tack, C. J., Diamant, M., & de Koning, E. J. P. (2012). Handboek diabetes mellitus (4de editie). Utrecht, Nederland: De Tijdstroom.